Recensie: Jana Arns - ‘Status: het is ingewikkeld’

Een openhartig en helder debuut over hoe ingewikkeld het is  

door Laura Demelza Bosma


Het poëziedebuut van multi-talent Jana Arns. ‘Status: het is ingewikkeld’ verscheen in 2016 bij Uitgeverij P. De bundel bestaat uit 32 gedichten en tien zwart-wit foto’s gemaakt met een lange sluitertijd voor het schoolbord van haar dochter, hier en daar minimaal digitaal bewerkt met krijtstrepen over het beeld. 

Het zijn de foto’s die als eerste de aandacht trekken. De sobere stijl  wordt consequent doorgevoerd, portretten voor een schoolbord waar wit op zwart geschreven staat. De beelden, waarvan sommige verstild werken en anderen dynamischer zijn, laten veel ruimte over voor interpretatie. Het gebruik van beeld in een poëziebundel kan helpen om een bundel toegankelijker te maken voor een groter publiek en dat is bij deze bundel ook het geval. We zien zelfportretten die veelal een zijnstoestand weerspiegelen met een licht poëtische twist. De mooiste foto is die van Arns samen met haar dochter, een waar geval van mini-me, hoewel we de gezichten niet kunnen zien. We zien de beide dames van de zijkant, hun gezichten verstopt in neerhangend engelblond haar. De dochter met haar rug naar de moeder gekeerd, de achtergrond zwart met witte vegen. Daar lijkt iets te zijn uitgewist wat we niet mogen lezen. Het op elkaar lijken heeft de twee met elkaar laten botsen, lijkt het. Toch zijn ze elkaar in het midden van de strijd nabijer dan ooit. Of heeft de dochter verdriet en de moeder als vanzelf met haar, omdat symbiose bestaat? Kijken we naar het gedicht naast deze foto, ontstaat een prachtige dialoog tussen beeld en woord:

‘Ik heb haar voor het leven besproken,
de dochter, die haar kleurboek stift
met lippen die over vragen rollen:

mag ik altijd bij jullie wonen?
Ze rent in de jas van een aardappel
de tafel rond (en die is hoekig),

stoot haar hoofd aan de punt
van mijn poot, troost zich als een dier
in de omarming van mijn manke moederlijf.

Dit zondagse kind,
speelt dokter met mijn gezond verstand,
oefent haar handenstand op ieders kalmte.

Voor we kantelen
buldert ze nog:
Ik ben ondersteboven van jou.’

Af en toe verbeeld een foto te letterlijk wat er in het gedicht te lezen staat, dan mis ik dit spanningsveld tussen die twee, voel ik me als lezer te weinig uitgedaagd. Naast de zin ‘ ik houd mijn armen omhoog’ kan eigenlijk geen zelfportret met de armen omhoog, mits het een leerboek met kinderversjes betreft. Van de spannende wisselwerking tussen moeder en dochter had ik wel meer terug willen zien op de foto’s, de zelfportretten werken soms wat eendimensionaal.

Jana Arns haar vertelstem is van het sympathieke soort en geeft een inkijk in het persoonlijke leven van een jonge moeder met een zeer eigen, interessante psychologie. Door het gebruik van de zelfportretten en een titel die verwijst naar haar relationele status in termen bekend van het sociale media platform facebook: ‘Het is ingewikkeld.’  Hierdoor neem ik als lezer aan dat haar gedichten geinspireerd zijn door het persoonlijke leven van de schrijfster. De gedichten in de bundel gaan gelukkig veel dieper dan de algemene informatie en de foto’s van mijlpalen die normaal op facebook te vinden zijn. Licht verontrustende ontboezemingen en sobere observaties zetten de toon.
‘In dromen zouden ze elkaar kunnen vinden,
maar daarvoor slapen ze te slecht.’
De titel verwijst naar het vermogen van de schrijfster eerlijk en open te zijn en voelt aan als een uitnodiging om haar gedichten te ‘bevrienden’.

In het gedicht Ex-it krijgen we een raak voorbeeld van hoe ingewikkeld het kan worden in een relatie die niet goed loopt.

‘Ik las ons ontbijt in de krant
met de geur van vers gescheiden koppel
dat adverteerde naar karakter

en schonk ons respijt
dat zich verstopte
achter het kind

dat onze dialogen voerde,
weg van het huis dat we renoveerden
tot het verdwenen was, zoals ik.’

Wat me bevalt aan dit gedicht is het suggestieve fragmentarische, bekende systemen zijn open gebroken en door elkaar gehusseld. Zo stemt de vorm overeen met de chaotische werkelijkheid van een gezin dat uiteen valt.

 In het volgende gedicht is de moeder is een mens, voor velen herkenbaar:

‘Ik ben schoolmoe
wanneer ik haar loslaat bij de bel.

Een horde ouders
haalt net geen beste tijd.

Ik overtreed mezelf alweer
in zone moeder.’

Door de hele bundel buitelen de woorden met een grote natuurlijkheid over het papier om daar verbanden te leggen die pogen een fragmentarische wereld  te vangen in een gedicht. Op foto’s die als gedichten zijn en in gedichten als een aaneenrijging van beelden is waarneembaar dat het beheersen van verschillende media bij Jana Arns zorgt voor een rijke voedingsbodem voor haar creativiteit.

 Persoonlijk houd ik veel van mysterieuze poëzie, het soort waar niet alles te begrijpen valt of delen van teksten multi-interpretabel zijn. Ik kan soms zelfs het meeste gegrepen worden door wat er niet staat.  De gedichten van Jana Arns zijn zo goed navolgbaar dat ik mijn geliefde vraagtekens mis. Zij weet het wel, zij combineert alles, observeert, pent haarscherp neer en overhandigt sympathiek het resultaat, klaar!

Extra lof verdient Arns voor het engagement in deze bundel. Ze weet, ver voorbij het zelfportret, raak en met veel inlevingsvermogen schrijnende situaties van bijvoorbeeld vluchtelingen, poëtisch te schetsen. Niet alleen de persoonlijke relationele status blijkt ingewikkeld, de globale situatie is dit eveneens. Dit soort gedichten mag best extra toegankelijk zijn en het liefst veel mensen bereiken en raken.

‘Rohingya *

Zij trekken baantjes
in een bad zonder chloor.
Hun vlot drijft op lege magen.

Aan de watertafel, geen spijs.
Er zwemmen enkel graten in de zee.

Vrouwen vechten om een plek,
illusies vallen overboord

en wanneer het onmetelijke
toch een eiland wordt,

trekken redders geen kinderen,
maar munitie.

Hoofddoek wordt duikpak.
De stad, gezonken.

* vluchtelingen uit Myanmar die terug de zee werden ingestuurd.’

 Jana Arns – Status: het is ingewikkeld. P, Leuven. 46 blz. € 17,50.

Jana Arns (Gent, 1983) is muzikante, fotografe en dichteres, en dat nooit los van elkaar. Als muzikante is ze verbonden aan het ensemble Aranis, waarmee ze al 15 jaar concerteert in het binnen- en buitenland. Na haar studie klassieke muziek aan het Koninklijke Conservatorium in Antwerpen volgde ze een opleiding fotografie aan het Sask. Ze exposeerde in onder meer de Salons in Sint Niklaas en Museum M in Leuven. Als dichteres werd ze al opgemerkt in Poëziekrant, Meander, De Contrabas en de bloemlezing Het gezeefde gedicht.

Review : Swan on the river – Dejah Beauchamp

A mother’s grieving process: 
From hell to a new bird 

Swan on the river - poems of grief and transcendence
Dejah Beauchamp
Idle Mind Press
ISBN: 978-0-9977412-0-9

by Laura Demelza Bosma

Dejah Beauchamp wrote her poetry debut Swan on the River to process the loss of her stillborn daughter Sunrise. The book counts almost one hundred pages with mainly free verse poetry and is divided in four parts: Life, Death, Resurrection and Sunrise. The cover is well designed and the book has a jazzy appearance. As a reader of this book, we get to witness from very close what such a heart wrenching experience could possibly feel like.  In some poems we are there while it happens, watching over the shoulder while the mother gives birth. These poems are physical, raw, ruthless. Illusions lose their masks and what is left is the bare truth. Some of these poems remind me of Sylvia Plath’s ‘Three women’, one of her least known books of poetry, divided in the voices of three different women speaking of their pregnancy, birth experience and after.  These mere observations without meandering are a boot in the face.

Hell is a grave /three feet long /seventeen inches wide
hell / is the green grass that grows/upon it
a blanket /I shall never untuck

What these words do is drag us to that shockingly small grave. We have to stand there and agree this is hell. The simple grass, generally something we love is described as hell as well. Why is the grass hell for the mother? I sense because it is life going on, over and above the baby, like the mother herself, for the rest of her life trapped on another level. Hell.. it is a word like a flame that burns illusions away. A blanket I shall never untuck. With these words I was dragged beneath the earth and left breathless. There is no comfort here, as there is no escape from facing death, sometimes even before any of our simple dreams and hopes are answered. In this life philosophy hell is not a place you go to after death, but a place on earth where you can get lost even without committing a sin. Hell is in the circumstance of losing a child.

Another striking fact-poem is The Secret, where Dejah surprises with a sudden near postmodern style, mentioning crimes and assaults committed on women, followed by the repeated question:
What were you wearing?
The effect of the poem is so strong, that the last phrase wherein the secret gets explained ( I’m glad you were never born into/this world of men) could possibly have been left out.

In many poems the ‘I’ in the poems, is looking for the sense of death and how to live with her loss, exploring different philosophies and religions like Greek mythology and Christianity. In the section ‘Death’,  Death shows up as a person that the mother tries to communicate with, to gain a deeper understanding.  Again, the poem that hits the most, is the one that coldly describes death’s presence.

Death In The Basement  (fragment)

I keep death in the basement
or the attic. But he’s never allowed in the living area,
especially not when we have guests

sometimes I’ll open the cellar door
and let out a hurricane scream

into the darkness

In the third part of the book, ‘Resurrection’ Dejah writes her daughter alive in a poem for each life-stage. Though the poems are beautiful and can be read as essential for the healing process of the mother, the imagination paints such a rosy picture of life with a daughter that I can’t believe them. as an outsider reading a poem as a poem without the context of the others, there seems to be a lack of urgency for the imagination to do what it does because the direct presence of death is gone. Looking at the bigger picture though I am fascinated by the open mind of the writer, her ability to explore parts of her consciousness, her honesty and openness.

Where Dejah does definitely succeed to bring her daughter to life is where her love for nature can be felt and read in simple but captivating imagery.

And the bees/ kiss flowers that riot/
and blush. The hem / of your dress / is wet / with dew
as you bend/ to kiss the roses/ the lilacs drenched/in sun.

Because this sensual writing definitely is one of Beauchamp’s qualities, I would have liked to read more of this, replacing words like the ones of the subheadings, that sometimes seem too big or general.

In The Poem In Which I Re-Write Your Birth, rosy and pitch-black finally meet to melt together in the face of poetry.

You came out limp and warm perfect and laughing / glowing with vernix and blood sea foam,
and there were people dolphins / all around us, weeping leaping joyfully -  
In the introduction the writer explains the title. The swan stands for the Paramahamsa, the supreme celestial swan, a fully realized soul that has completely immersed in God. This is where Dejah finds her daughter, in the realization that Sunrise is not dwelling with God, but is instead one with de divine. The last poem of the book, ‘New Bird’ illustrates this in easily understandable, almost song text-like phrases. This way, Swan on the river doesn’t end on the last page but instead implies a new beginning. Though some of the poems would for sure have benefited from an editorial eye for shortening, contrast and layering, Swan on the river shares a unique and love-filled grieving process and is a must-read for all the women who share the same experience, doula’s and anyone interested in exploring the extremes of feminine psychology.

You can purchase the book here

Dejah Beauchamp lives in New England. Her first book of poetry, Swan on the River, was released in September 2016. http://dejahwrites.tumblr.com/